Κι
όμως, παρά τη δυσμενή συγκυρία, η οποία αναμφίβολα επηρέασε και την
πρόοδο κάθε ζητήματος προστασίας του περιβάλλοντος, τις ημέρες αυτές
είχαμε μια πολύ θετική εξέλιξη.
Το
Συμβούλιο της Επικρατείας έδωσε το «πράσινο φως» για τη θέσπιση του
πρώτου πλαισίου για την προστασία των μικρών νησιωτικών υγρότοπων
ζητώντας ελάχιστες αλλαγές.
Αν οι
υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής «τρέξουν»
την υπόθεση και δεν την αφήσουν στην τύχη της, μέχρι τα μέσα του χρόνου
το νέο πλαίσιο θα μπορεί να έχει δημοσιευτεί στην
Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Και γιατί η είδηση αυτή είναι σημαντική, θα
αναρωτηθείτε. Οι 380 νησιωτικοί υγρότοποι που πρόκειται να προστατευθούν
είναι μικροί πολύτιμοι παράδεισοι βιοποικιλότητας.
«Οι περισσότεροι βρίσκονται σε
παράκτιες περιοχές και μαζί με τις γειτονικές τους παραλίες είναι οάσεις
ζωής», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Καλούστ Παραγκαμιάν, ο υπεύθυνος
προγραμμάτων νησιωτικών υγρότοπων του WWF που βρίσκεται πίσω από αυτή
την προσπάθεια. «Μιλάμε για έναν τύπο οικοσυστήματος μοναδικό σε κάθε
νησί. Είναι ενδιάμεσοι σταθμοί για τα μεταναστευτικά πουλιά, έχουν
πλούσια υγροτοπική βλάστηση -φυτά που ζουν με τις ρίζες τους μόνιμα μέσα
στο νερό- και πολλά είδη ζώων, συχνά ενδημικά: για παράδειγμα ο
βάτραχος της Κρήτης απαντά μόνο στους υγρότοπους του νησιού και πουθενά
στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η σημασία τους όμως δεν είναι μόνο οικολογική. Οι
υγρότοποι εμποδίζουν την υφαλμύρυνση των υπόγειων υδροφορέων, ως έξοδοι
γλυκού νερού που “διώχνουν” το αλμυρό. Επίσης είναι σημαντικοί και ως
τουριστικοί πόροι, αφού χαρίζουν ένα σπάνιο μωσαϊκό στο τοπίο».
Τι θα αφορά, λοιπόν, αυτό το νέο
πλαίσιο προστασίας; Θα αφορά υγρότοπους έκτασης μέχρι 80 στρέμματα που
βρίσκονται αποκλειστικά στη νησιωτική χώρα (συμπεριλαμβανομένης της
Κρήτης και της Εύβοιας). Στις περιοχές αυτές, οι οποίες καθορίζονται σε
χάρτη, θα απαγορεύεται εντελώς η δόμηση (μονίμων ή πρόχειρων κατασκευών -
βλέπε... καντίνα που μετατρέπεται σε beach bar), η διάνοιξη δρόμων, η
αποξήρανση και τα αποστραγγιστικά έργα, το μπάζωμα, η βόσκηση, οι
αμμοληψίες και κάθε παρέμβαση που αλλοιώνει το τοπίο.
Το μόνο που επιτρέπεται
Το μόνο που θα επιτρέπεται είναι
η διατήρηση (αλλά όχι επέκταση) υφιστάμενων καλλιεργειών, υπό την
προϋπόθεση ότι οι εκάστοτε καλλιεργητές θα χρησιμοποιούν φιλικά προς το
περιβάλλον λιπάσματα (μια μάλλον... ευχολογικής φύσης πρόβλεψη), η
δημιουργία ελαφρών υποδομών για την προστασία και διατήρηση των
υγρότοπων και η αντιμετώπιση των κουνουπιών με βιολογικά φάρμακα.
Τέλος, χάρη στην παρέμβαση του
Ε΄ τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (πρόεδρος η Αγγελική
Θεοφιλοπούλου και εισηγήτρια η Ολγα Παπαδοπούλου) έκλεισε το μοναδικό
«παράθυρο» του πλαισίου προστασίας, το οποίο εξαιρούσε από την
απαγόρευση «δημόσιο ή ιδιωτικό έργο εθνικής σημασίας». Το Συμβούλιο της
Επικρατείας έκρινε ότι ο όρος «εθνικής σημασίας» είναι αόριστος και
ζήτησε να αντικατασταθεί με «εθνικής άμυνας» ή να διαγραφεί εντελώς.
8.472 στρέμματα
Και λίγα λόγια για τις περιοχές
που πρόκειται να προστατευθούν. Ο κατάλογος περιλαμβάνει 380 περιοχές,
συνολικής έκτασης 8.472 στρεμμάτων σε 58 νησιά του Αιγαίου και του
Ιονίου. Οι περισσότεροι μικροί υγρότοποι, 104 στον αριθμό, βρίσκονται
στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδες και Δωδεκάνησα), ενώ ακολουθεί η
Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου με 99 και η Περιφέρεια Κρήτης με 69.
Τα νησιά με τους περισσότερους
υγρότοπους είναι βέβαια η Κρήτη (66) και ακολουθούν η Λέσβος (48) και η
Εύβοια (27). Οι μεγαλύτεροι σε έκταση υγρότοποι είναι ο υγρότοπος
Καρδαμά Περάντου στη Λέσβο, με έκταση 80 στρέμματα, το έλος Αχλα στην
Ανδρο και η εκβολή του ποταμού Μανικιάτη στην Εύβοια, αμφότεροι από 79
στρέμματα και οι μικρότεροι -με προστατευόμενη έκταση μόλις ενός
στρέμματος- η λίμνη Κλησιδίου στο Ρέθυμνο, η πηγή Βρέικου στο Λασίθι και
ο υγρότοπος Παλιού στη Λέσβο.
Η καταγραφή τους έχει ξεκινήσει από το 2004
Η υπογραφή ενός πλαισίου για
τους νησιωτικούς υγρότοπους είναι σίγουρα ένα λαμπρό νέο. Το ζητούμενο
όμως θα είναι η εφαρμογή του. Και μέχρι στιγμής τόσο η πολιτεία όσο και η
τοπική αυτοδιοίκηση δεν έδειξαν ιδιαίτερα διατεθειμένες να συγκρουστούν
για να προστατεύσουν αυτούς τους πολύτιμους για τα νησιά τόπους.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το σχέδιο προεδρικού διατάγματος βρίσκεται
«στον αέρα» για περισσότερο από ένα έτος, χωρίς να έχει επιβληθεί
αναστολή δόμησης στις υπό προστασία περιοχές με ό,τι συνεπάγεται αυτό
για την τύχη τους.
«Παλιά, οι εκτάσεις αυτές, συχνά
βαλτώδεις, ήταν στα “αζήτητα” ή απλά καλλιεργούνταν. Αυτά, μέχρι πριν
από μερικές δεκαετίες» εξηγεί ο κ. Καλούστ Παραγκαμιάν, από την
περιβαλλοντική οργάνωση WWF. «Μετά ήρθε η τουριστική ανάπτυξη,
“εμφανίστηκαν” τίτλοι ιδιοκτησίας και άρχισε η καταστροφή. Υπολογίζουμε
ότι τουλάχιστον 70 - 80 μικροί υγρότοποι σε νησιά έχουν σήμερα
εξαφανιστεί».
Η καταγραφή των υγροτόπων
ξεκίνησε το 2004 με πρωτοβουλία του WWF από τα νησιά του Αιγαίου και το
2007 επεκτάθηκε στο Ιόνιο και στην Κρήτη. Το 2009 η τότε υπουργός
Περιβάλλοντος κ. Τίνα Μπιρμπίλη αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τα στοιχεία
του WWF για τη δημιουργία του πρώτου πλαισίου προστασίας νησιωτικών
υγροτόπων. Το πλαίσιο προωθήθηκε στο ΣτΕ επί υπουργού Περιβάλλοντος
Γιώργου Παπακωνσταντίνου.
«Το πρόγραμμα του WWF τελειώνει
στο τέλος του 2012 και ακόμα ανακαλύπτουμε νέους υγρότοπους. Για
παράδειγμα, πρόσφατα ενσωματώσαμε στον κατάλογό μας 8 νέους υγρότοπους
στη βόρεια Εύβοια και την Κάρυστο, άλλους 4 στη Λήμνο και 2 στη Λέσβο.
Τα στοιχεία θα σταλούν στο υπουργείο Περιβάλλοντος προκειμένου και οι
υγρότοποι αυτοί να ενταχθούν στο ίδιο πλαίσιο προστασίας. Ταυτόχρονα
οργανώνουμε ένα δίκτυο για την παρακολούθηση (περίπου 60) υγρότοπων στην
Κρήτη και σε άλλα νησιά», λέει ο κ. Παραγκαμιάν.
«Από το 2004 έχουμε
δημοσιοποιήσει περισσότερες από 70 περιπτώσεις υποβάθμισης υγροτόπων,
έχουμε στείλει περισσότερες από 1.500 επιστολές στις αρμόδιες υπηρεσίες,
ενώ μία με δύο φορές τον μήνα μας καλούν σε δικαστήρια και ανακριτές.
Ελπίζω ότι το νέο πλαίσιο θα ανασχέσει την καταστροφή, πρέπει όμως να
επιτηρηθεί η εφαρμογή του από τις τοπικές κοινωνίες».
